Ο δημιουργός του είναι άγνωστος, το σίγουρο, όμως είναι ότι προέρχεται από την Πελοπόννησο, όπως και το όνομά του που φαίνεται πως οφείλεται στα λόγια του τραγουδιού «σαν πας στην Καλαμάτα…» με αναφορά στο μαντήλι, ιερό σύμβολο κάθε παραδοσιακής γαμήλιας τελετής. Οι χορευτές κρατούν ο ένας τον καρπό του άλλου, γεγονός που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο καλαματιανός έχει σχέση με τους χορούς των αρχαίων προγόνων μας. Ο ευχάριστος ρυθμός του και τα απλά βήματά του τον καθιέρωσαν ως τον δημοφιλέστερο ελληνικό χορό, που χορεύεται σε όλη την Ελλάδα, από άνδρες και γυναίκες.
Είναι ένας συρτός χορός και απαρτίζεται από 12 βήματα, που χορεύονται συγχρόνως απ’ όλους τους χορευτές, και επαναλαμβάνονται σ’ όλη τη διάρκεια του χορού, στρωτά για τις γυναίκες και λίγο πιο πηδηχτά για τους άνδρες. Μόνο ο πρωτοχορευτής μπορεί να παραλλάζει τα βασικά βήματα του χορού, συνήθως με μια στροφή δεξιά.